Cerkwie Klucza Muszyńskiego
Muszyna z przyległą okolicą tworzyła w czasach historycznych znaczny kompleks dóbr, zwany starostwem, albo pospolicie "Kluczem lub Kresem" inaczej państwem leżącym na granicy węgierskiej.
Ludność w kluczu Muszyńskim była ludnością mieszaną. Najwięcej było Rusinów, zwanych od XIX wieku Łemkami, dlatego też do najpiękniejszych i najbardziej charakterystycznych zabytków tego regionu należą cerkwie. Zamieszkiwanie Łemków w Beskidzie Niskim i wschodniej części Beskidu Sądeckiego przerwała Akcja Wisła w 1947 roku. Łemkowie zostali wysiedleni na Pomorze i Dolny Śląsk a na ich miejsce pojawili się osadnicy polscy.
Sztuka cerkiewna na terenie "Klucza Muszyńskiego" kształtowała się przez wiele wieków i w zależności od okresu można w niej zauważyć wpływy różnych kultur. Początkowo silne na nią oddziaływała oryginalna sztuka cerkiewna, której rodowód wywodził się z centrów artystycznych Bałkanów i Rusi. Wraz z postępującą asymilacją ludności Rusnackiej na terenie "Klucza Muszyńskiego" dają się zauważyć coraz silniejsze wpływy małopolskiej sztuki barokowej i rokokowej. Pierwotnie ściany cerkwi miały bardzo bogatą polichromię, której głównymi tematami były sceny z Nowego i Starego Testamentu oraz postacie Ojców Kościoła ewangelistów, Proroków, Chrystusa i Maryi. Niestety te piękne dzieła zamalowane zostały na przełomie XIX / XX wieku w nową, dużo mniej wartościową artystycznie polichromią.
CERKWIE KLUCZA MUSZYŃSKIEGO wpisane na listę obiektów Małopolskiego Szlaku Architektury Drewnianej:
Na terenie gminy Muszyna Zdrój znajduje się 10 obiektów należących do szlaku.
Cerkiew pw. Św. Kośmy i Damiana w WOJKOWEJ
Cerkiew pw. Św. Dymitra w SZCZAWNIKU
Cerkiew w Szczawniku to była łemkowska cerkiew drewniana pw. św. Demetriusza (Dymitra) - obecnie filialny kościół katolicki parafii w Złockiem. Świątynia powstałą prawdopodobnie w 1841 roku na miejscu starszej XVII-wiecznej cerkwii (w skutek jej przekształcenia). Jest cerkwią łemkowską typu północno-zachodniego. Jak wszystkie świątynie chrześcijańskie obrządku wschodniego jest jednonawową budowlą trójdzielną - posiada trzy wyraźnie wyodrębnione części: babiniec (pod wieżą - część wejściowa), nawa i oddzielone od niej ikonostasem prezbiterium. Cerkiew jest orientowana (wydłużone prezbiterium, zamknięte trójbocznie skierowane ku wschodowi) w stronę Grobu Pańskiego w Jerozolimie. Budowla konstrukcji zrębowej, pobita jest gontami i pokryta blachą. Nawę i prezbiterium nakrywają dachy namiotowe, łamane uskokowo. Na dachach znajdują się baniaste wieżyczki ze ślepymi latarniami i kutymi krzyżami.
Wyposażenie świątyni pochodzi z XVIII-XIX (część z poprzedniej cerkwi). Cerkiew posiada ładny, kompletny późnobarokowy ikonostas z XVIII/XIX wieku z archaicznymi carskimi wrotami. Starsze są dwa późnobarokowe ołtarze boczne - pochodzące z 1729 roku. W północnym (po lewej stronie) znajduje się obraz Przemienienia Pańskiego. W ołtarzu południowym (prawa strona) jest ikona przedstawiająca Opłakiwanie Chrystusa (Chrystus w grobie). Sufit szerszej części nawy (bliżej prezbiterium) pokrywa ornament roślinno-geometryczny. W rogach znajdują się wyobrażenia ewangelistów. Prawą węższą część nawy pokrywa polichromia z lat 1936-37 przedstawiająca chrzest Rusi w 988 roku. Po przeciwnej stronie okazała polichromia ukazująca Sąd Ostateczny. W ołtarzu głównym przedstawiono Jezusa na Krzyżu. Po lewej stronie prezbiterium, wisi na ścianie obraz wotywny Ukrzyżowanie z 1854 roku. Na obrazie przedstawiona jest też para jego chłopskich fundatorów. Na prawej stronie prezbiterium znajduje się obraz św. Barbary z 1867 roku. Ściana oddzielająca prezbiterium od zakrystii ozdobiona jest kilkoma starymi ikonami, podzielony warstwowo według tematyki. U samej góry umieszczone są obrazy Patriarchów Starego Testamentu, niżej Matki Boskiej w różnych okresach jej życia, a jeszcze niżej Apostołów. Na wysokości ołtarza można zobaczyć obraz św. Mikołaja, Matki Boskiej Gwiazdy Zarannej, Pana Jezusa, oraz św. Demetriusza patrona cerkwi, a najniżej sceny ze Starego Testamentu.
Po prawej stronie prezbiterium znajduje się też gablotka z małą ekspozycją ksiąg mszalnych w języku staro-cerkiewno-słowiańskim i innych dokumentów.
Najstarszym elementem cerkwi jest dzwon z 1707 roku.
Po wysiedleniu ludności łemkowskiej w latach 1945-47, cerkiew greckokatolicka stała się kościołem rzymskokatolickim.
Cerkiew pw. Św. Łukasza w JASTRZĘBIKU
Cerkiew pw. Św. Dymitra w LELUCHOWIE
Cerkiew pw. Św. Michała Archanioła w DUBNEM
Cerkiew pw. Św Kośmy i Damiana w MILIKU
Cerkiew pw. Zaśnięcia Bogurodzicy w ANDRZEJÓWCE
Cerkiew pw. Św Michała Archanioła w ŻEGIESTOWIE
Cerkiew pw. Św. Jakuba Młodego Apostoła w POWROŹNIKU
Cerkiew pw. Św. Dymitra w ZŁOCKIEM
